Koorpartij-oefening

Luthers invoering van de volkstaal in de misliturgie (waarvan hij de structuur handhaafde) betrof vooral het Proprium Missae, de dagelijks wisselende teksten, liederen, bijbelgedeelten, prediking en in Bachs tijd de Hauptmusik, de cantates. Minder bezwaar had Luther tegen het latijn in het Ordinarium Missae, de vaste gedeelten waarvan de betekenis de kerkgangers dankzij de veelvuldige herhaling als vertrouwd kon worden beschouwd. Derhalve was er in Bachs Leipzig op kerkelijke feestdagen, dat waren er een stuk of 15 per jaar, ruimte voor concertante (figuraliter) zettingen van Kyrie, Gloria en Sanctus tijdens de Hauptgottesdienst, en van het Magnificat tijdens de vespers. Daarvoor kwamen bestaande composities van andere, zelfs van rooms-katholieke componisten in aanmerking, maar Bach leverde ook al snel eigen bijdragen aan dit repertoire. Waarschijnlijk binnen één maand na zijn aantreden in Leipzig componeerde hij voor St.Jan, het Johannisfest op 25 juni, zijn Sanctus in C-groot (BWV 237) en voor Maria Visitatie op 2 juli de eerste versie van het Magnificat (BWV 243a).
Voor Kerstmis 1723 voegde hij de kerst-interpolaties aan zijn Magnificat toe en schreef een tweede Sanctus (BWV 238 in D-groot). Een derde Sanctus, gecomponeerd in 1724 zou uiteindelijk in zijn Hohe Messe belanden (BWV 232^III).
(De negentiende eeuwse Bachausgabe vermeldde nog drie verdere Sanctus-composities (BWV 239-241) die ons weliswaar in Bachs handschrift zijn overgeleverd maar bewerkingen bleken te zijn van stukken van andere componisten.)

De tekst van het Sanctus ontleent het Lutheranisme niet aan de katholieke mis maar direct aan de oud-testamentische bijbeltekst die daaraan ten grondslag lag, Jesaja 6:3; daarom lezen we bij Bach gloria ejus ipv gloria tua: zijn ipv uw roem, waarmee het karakter van een Sanctus verandert van een bede in een lofzang. Ook leest men Zebaoth ipv Sabbaoth en wordt het lutherse Sanctus niet gevolgd door een Hosanna & Benedictus zoals in katholieke composities.