Koorpartij-oefening

Zoals we zo vaak zien bij dodenmissen (in het Latijn Missa pro defunctis) betreft het doorgaans gelegenheids- of opdrachtwerken. Daarmee vergeleken zijn de 'spontaan' ontstane requiems duidelijk in de minderheid. Dat eerste geldt niet minder voor Jommelli's Requiem: hij componeerde het naar aanleiding van een droevige gebeurtenis.

Jommelli, toen verbonden aan de opera van Stuttgart (zoals zijn pendant Hasse dat was in Hamburg), ontving de opdracht tot het componeren van een requiem rechtstreeks van zijn broodheer, de landgraaf Karl Eugen van Württemberg, wiens moeder op 1 februari 1756 was overleden. Jommelli was als 'Ober-Kapellmeister' in dienst van de landgraaf en daarmee uiteraard de eerste aangewezene voor een dergelijke opdracht. En uiteraard moest er een werk van kwaliteit worden geleverd, al was het alleen maar omdat de landgraaf niet alleen een groot muziekliefhebber was, maar ook in de leer was geweest bij niemand minder dan Carl Philipp Emanuel Bach. Karl Eugen kende dus ongetwijfeld het klappen van de muzikale zweep.

Voor Jommelli betekende het desondanks een onvermijdelijke haastklus, want tussen overlijden en begrafenis was slechts een tijdspanne van acht dagen. Uit het overgeleverde manuscript blijkt dat de componist het werk al na drie dagen had voltooid, ruimschoots op tijd voor de plechtigheid die plaatsvond op maandag 9 februari 1756 in de kapel van het kasteel in Ludwigsburg. Dat er slechts een dag of vier resteerde voor de repetities zal mogelijk de uitvoering parten hebben gespeeld, maar daarover weten we helaas niets.

Het moet al met al een indrukwekkende gebeurtenis zijn geweest, met het lichaam van Marie Auguste van Thurn en Taxis opgebaard te midden van brandende fakkels en kaarsen in de met zwart velours behangen, verder donker gehouden kapel. Vanaf de hoger gelegen orgelring klonk het majesteitelijke orgel waarvan de bouw twee jaar eerder was voltooid. Daar stonden ook de door Jommelli geselecteerde leden van de hofkapel opgesteld (koor en strijkersensemble) met in de voorste gelederen de leidende sopraan Marianne Pirker, voor de uitvoering van de missa pro defunctis.

Al vrij spoedig na de uitvoering in de kapel begon het werk aan een ware zegetocht: het was ongemeen populair en bleef dat tot rond het moment dat het Requiem van Mozart (1756 is tevens diens geboortejaar) verscheen. Waarbij kan worden aangetekend dat het genie uit Salzburg Jommelli's Requiem zeker moet hebben gekend. Een leerling van vader Leopold Mozart had in 1775 de partituur immers getranscribeerd (het werk verscheen eerst in het eerste decennium van de negentiende eeuw in druk bij de Parijse muziekuitgever Auguste Leduc), maar bovendien zijn er wel degelijk reminiscenties aan Jommelli's dodenmis in die van Mozart terug te vinden (wat overigens ook geldt voor bijvoorbeeld Händels 'Funeral Anthem for Queen Caroline - The ways of Zion do mourn HWV 264 uit 1737, waarvan we duidelijke sporen in het introitus van Mozarts requiem aantreffen).