Herbert von Karajan
Placido Domingo
Katia Ricciarelli
Barbara Hendricks
Ruggero Raimondi
Wiener Philharmoniker
Wiener Staatsopernchor
Wiener Sängerknaben
Bladmuziek: |
Toelichting:
Nessun dorma is de laatste door Puccini gecomponeerde aria uit zijn laatste opera Turandot. Zij wordt daarom wel beschouwd als de laatste grote aria uit de klassieke fase van de westerse opera.
Achtergronden
Puccini was na zijn drie korte opera’s, die samen Il trittico vormen, toe aan iets nieuws. Hij was vastbesloten om tentar vie non battute, zoals hij dat noemde, oftewel: ongebaande paden te betreden. Puccini zocht een verhaal met een sprookjesachtige sfeer, maar met personages van vlees en bloed. En hij vond dat bij Carlo Gozzi en diens fabel Turandot. Puccini had het gevoel dat hij zich met Turandot op een hoger niveau bewoog en dat “er een origineel en misschien wel uniek werk in de maak was”, waarbij al zijn andere muziek zou verbleken. Maar het werk aan Turandot kostte hem zoveel energie dat hij aan zijn creatieve vermogen ging twijfelen.
In een brief aan zijn librettisten beschreef hij zijn situatie als volgt: “…denk maar aan een man die vaste grond onder zijn voeten heeft, maar die ieder uur en iedere dag voelt hoe die grond langzaam maar zeker onder zijn voeten verdwijnt alsof hij door een diepe afgrond verzwolgen zal worden”. In de herfst van 1924 werd bij de componist kanker geconstateerd. Met zijn zoon ging hij naar Brussel voor een behandeling met bestraling. Die leek succes te hebben, maar Puccini overleed vóór de voltooiing van Turandot op 29 november 1924 aan een hartaanval.
Turandot werd afgemaakt aan de hand van Puccini’s nagelaten schetsen door Franco Alfano. Maar op 25 april 1926, toen Turandot in La Scala van Milaan onder leiding van Toscanini in première ging, stopte hij op het punt waar Puccini gekomen was.
Tegenwoordig
De tenor Luciano Pavarotti heeft met deze aria groot succes gehad. In 1990 werd het lied gebruikt als herkenningsmelodie van het WK voetbal. Daarop werd het in Engeland het eerste klassieke lied dat de nummer 1-positie in de hitparade bereikte. Pavarotti bracht het daarna zo regelmatig ten gehore dat het als zijn "lijflied" beschouwd mag worden. In 2006 zong hij het nogmaals met veel succes tijdens de Openingsceremonie van de Olympische Winterspelen in Turijn. Fait divers: de Japanse kunstschaatsster Shizuka Arakawa won in Turijn goud met een vrije kuur op dezelfde muziek (niet van Pavarotti, maar in een vioolfantasie van Vanessa Mae).
Hoewel de aria is geschreven voor tenor, is het ook opgenomen door vrouwelijke vocalisten (buiten de opera-wereld weliswaar) met krachtige stemmen: Aretha Franklin in 1998 en de Italiaanse superster Mina in 2009. In 2011 nam de toen 11-jarige operazangeres Jackie Evancho het lied op voor haar 2de album Dream with Me.
Trivia[
In 2007 zong de mobieletelefoonverkoper Paul Potts deze aria tijdens Britain's Got Talent. Drie jaar later zong Martin Hurkens het lied tijdens zijn auditie voor Holland's Got Talent. Uiteindelijk zong de voormalige bakker de aria ook in de finale en won mede hierdoor de talentenjacht. Op 28 december 2013 won Amira Willighagen op negenjarige leeftijd de finale van Holland's Got Talent met haar uitvoering van Nessun dorma.
De aria wordt ook regelmatig uitgevoerd door The Platin Tenors tijdens de jaarlijkse Vrijthofconcerten van André Rieu in Maastricht.
Het verhaal
Giacomo Puccini (1858-1924) stamde uit een traditierijke familie van musici en nam na een opvoering van Giuseppe Verdi’s opera „Aida“ in het jaar 1876 het besluit om operacomponist te worden. „Turandot“ was Puccini’s laatste compositie, die hij wegens voortschrijdende ziekte niet meer kon voltooien. Franco Alfano maakte het werk af aan de hand van Puccini’s aantekeningen en ontwerpen. De eerste opvoering door de wereldberoemde dirigent Arturo Toscanini vond uiteindelijk plaats op 25 april 1926 in het Milanese theater Scala. De opera vertelt het verhaal van de Chinese prinses Turandot, die alle bruiloftskandidaten drie raadsels voorlegt. Wie deze oplost mag haar tot vrouw nemen. Wie faalt, wordt terechtgesteld. Het lukt de jonge prins Kalaf daadwerkelijk om alle drie raadsels op te lossen. Hij geeft de wanhopige Turandot echter een laatste uitweg: Als zij vóór zonsopkomst zijn naam ontdekt, legt hij zijn leven in haar handen. De prinses probeert met alle middelen, hoe verschrikkelijk ook, de naam te weten te komen, maar tenslotte breekt haar weerstand tegen haar gevoel voor Kalaf. In een vertrouwelijk moment verraadt deze aan haar zijn naam en de twee laten zich gelukkig in elkaars armen vallen. De aria „Nessun Dorma“ (Geen slaap!) uit het derde bedrijf is één van de bekendste en meest succesvolle opera’s aller tijden. Het komt uit de scene waarin Turandot gelast dat niemand mag gaan slapen, voordat de naam van de onbekende prins is ontdekt. Deze aria is voor een breed publiek bekend geworden, vooral vanwege de vertolking door Luciano Pavarotti bij verschillende grote evenementen.
Tekst en Nederlandse vertaling Nessun Dorma (Bavo Hopman)
Niet gaan slapen
Niet gaan slapen! Niet gaan slapen!
Zelfs jij niet lief prinsesje,
daar in je kille nestje,
kijk naar de sterren
die trillen van de liefde
en van verwachting.
Zelfs jij niet lief prinsesje,
daar in je kille nestje,
kijk naar de sterren
die trillen van de liefde
en van verwachting.
Maar mijn geheim geef ik niet vrij,
en niemand, niemand raadt mijn naam!
Nee, nee, ik zeg hem als we samen zijn
wanneer de nacht voorbij zal gaan!
En dan verjaagt mijn kus al snel de stilte
die jou van mij maakt!
en niemand, niemand raadt mijn naam!
Nee, nee, ik zeg hem als we samen zijn
wanneer de nacht voorbij zal gaan!
En dan verjaagt mijn kus al snel de stilte
die jou van mij maakt!
(nee niemand, niemand raadt zijn naam!
en ons rest enkel nog de dood, de dood!)
en ons rest enkel nog de dood, de dood!)
Verdwijn oh nacht en
Sterren ga nu onder!
Sterren ga nu onder!
Bij licht is zij van mij! Zij van mij, zij van mij!
Sterren ga nu onder!
Sterren ga nu onder!
Bij licht is zij van mij! Zij van mij, zij van mij!
Nessun dorma
Nessun dorma! Nessun dorma!
Tu pure, o, Principessa,
nella tua fredda stanza,
guardi le stelle
che tremano d’amore
e di speranza.
Tu pure, o, Principessa,
nella tua fredda stanza,
guardi le stelle
che tremano d’amore
e di speranza.
Ma il mio mistero è chiuso in me,
il nome mio nessun saprà!
No, no, sulla tua bocca lo dirò
quando la luce splenderà!
Ed il mio bacio scioglierà il silenzio
che ti fa mia!
(Il nome suo nessun saprà!…
e noi dovrem, ahimè, morir, morir!)
Dilegua, o notte!
Tramontate, stelle!
Tramontate, stelle!
All’alba vincerò! vincerò, vincerò!
il nome mio nessun saprà!
No, no, sulla tua bocca lo dirò
quando la luce splenderà!
Ed il mio bacio scioglierà il silenzio
che ti fa mia!
(Il nome suo nessun saprà!…
e noi dovrem, ahimè, morir, morir!)
Dilegua, o notte!
Tramontate, stelle!
Tramontate, stelle!
All’alba vincerò! vincerò, vincerò!