Oefennummers. |
| Jupiter Amans |
Toelichting:
Jupiter Amans (de verliefde Jupiter)
Het eerste deel begint met een motto dat ontleend is aan Bilderdijks gedicht ‘Poëetenoverstrooming’. Wanneer er wordt gezongen “Hippokreen vloeit overal” dan komt al snel het beeld naar voren van het mythologische gevleugelde paard Pegasus. De hoefslag van Pegasus schiep de bron Hippocrene. Vervolgens wordt in het tweede deel Phoebus (ook wel Apollo genoemd) bezongen, die in de eerste strofe de nacht doet verdwijnen. Als zonnegod rijdt hij met een gouden wagen, bespannen met vier paarden, langs de hemel en verjaagt zijn zuster, de maangodin Diana.
Phoebus symboliseerde daarmee de triomf van het dag-licht over de duisternis en de overwinning van alle goede krachten, van de positieve invloed van het licht en de zon. Oppergod Jupiter is getrouwd met Juno. Zij is de godin van het zuivere licht en tevens godin van het gezin, huwelijk, huis en haard. Tijdens een muzikale ́Mars ́ als intermezzo laat Wagenaar de machtige Jupiter weerklinken in zijn jeugdige overmoed. In het derde deel raakt Jupiter echter hevig verliefd op Leto. Dit groots liefdesspel wordt in het verdere verloop van het stuk diverse keren bezongen. “Hij ziet haark, en opeens van felle liefde dronken” ; “Zijn blik schiet vlammend vuur”, zijn zinnen die in dit zeer gepassioneerd verhaal tot uitdrukking worden gebracht. Leto is totaal verblind door deze jongeling Jupiter. Met blozend hart is zij zeer verrukt en opgetogen. Aan het begin van het vierde deel (‘Latone’) legt Wagenaar in eigen bewoordingen uit waar het in dit stuk over gaat: De blonde Leto, langs wier wangen ’t hemel lachjen stoeit, wier blauw en kwijnend oog ‘gloeiende’ blikken rondschiet, en wier schitterend lipkoraal geschapen schijnt, om den kus der min t’ onfangen, is ondanks haar liefelijke argeloosheid, in ’t hare geheimste gedachten toch wel een snippertje ,“loos”. Wagenaars motto bij dit intermezzo is: ‘Daar was laatst een meisje loos’. Een lied dat tot ieders verbeelding spreekt. De gepassioneerde verliefdheid van Jupiter en Leto duurt maar voort in Jupiter Amans. Er wordt afwisselend gezongen in een marstempo, rustige walsmuziek van zeer rustig naar sneller. Met veel warmte en passie naar een grandioos hoogtepunt. “Hun beider zielen vloeien in duizend kussen zaam”. In het achtste deel vertaalt deze hartstochtelijke liefdes- scène zich uiteindelijk in heftig natuurgeweld veroorzaakt door de oppergod van de hemel (’t zwerk): Jupiter. Hij die als geen ander de wind en de storm beheerste.
Nadat er veel over de liefde is gezongen, sluit Jupiter Amans af met het, in het Latijn gezongen ‘Hymnus Cupidinem’, een gepassioneerd lied over de liefde. Het zoontje, Amor, van Venus (godin van de liefde) zou hierin niet misstaan. De keuze om de epiloog in het Latijn op te schrijven past uiteraard prima bij het thema van de Romeinse mythologie.
Biografie:
Johannes (Johan) Wagenaar
Als componist nam Johan Wagenaar (1862- 1941) in het Nederlandse muziekleven aan het begin van de vorige eeuw een vooraanstaande plaats in. Zijn muzikale oeuvre is zeer veelzijdig en omvat liederen, kamermuziek, werken voor koor en voor orgel, orkeststukken, cantates en opera's.Wagenaar heeft een eigen Hollandse stijl. Hij is beïnvloed door Schumann en Mendelssohn maar ook door Wagner. Net als Wagner maakt hij consequent gebruik van zogenaamde leidmotieven.
Hij was overigens geen dromer of mysticus zoals zijn tijdgenoot Alphons Diepenbrock, maar een realist die met groot vakmanschap en een feilloze vormbeheersing zijn stukken componeerde. Zijn werken zijn schilderachtig, levendig en ritmisch markant, maar in harmonisch opzicht is hij traditioneel.
Wagenaar gebruikte graag de teksten van Gerrit van de Linde die werkte onder het pseudoniem “Den Schoolmeester”. Op twee gedichten van Den Schoolmeester heeft hij humoristische cantates geschreven: in 1889 De Schipbreuk, en in 1924 Jupiter Amans. Beide muziek-dramatische composities zijn meesterwerken vol muzikale humor.
Hoofdpersoon in de cantate Jupiter Amans is Jupiter, een figuur uit de Romeinse mythologie. Hij is de oppergod van de hemel (’t zwerk) en beheerste als weer-, donder- en bliksemgod de wind en de storm.