Koorpartij-oefening

De Missa Sancti Nicolai, ook Sint Nicolaasmis, Nikolaimesse of Sechsvierteltaktmesse (Hob. XXII:6), is een in 1772 door Joseph Haydn gecomponeerde mis voor het hof van Prins Nicolaas II Esterházy. De Missa Sancti Nicolai werd op 6 december 1772 in Eisenstadt voor het eerst uitgevoerd.

Haydn schreef in totaal 14 missen. De Missa Sancti Nicolai is de zesde mis die hij componeerde.

De Missa Sancti Nicolai is in 1772 geschreven voor uitvoering op 6 december van dat jaar, het feest van Sint Nicolaas en de naamdag van Prins Nicolaas Esterházy. De naamdag werd gevierd met de uitvoering van een plechtige mis in de kapel van het prinselijk kasteel. Dit is de enige maal dat bekend is dat Haydn voor deze gelegenheid een mis schreef.

Prins Nikolaus had het verzoek van zijn hofmusici ingewilligd om het – ongebruikelijk langer – verblijf in Esterháza af te breken en terug te keren naar Eisenstadt. De Missa Sancti Nicolai zou mogelijk een blijk van waardering van Haydn hiervoor zijn. Als dit inderdaad het geval is geweest dan heeft Haydn de mis in korte tijd geschreven, aangezien hij tot zeker 20 november 1772 in Esterháza verbleef. Dat er met enige haast is gewerkt blijkt uit het feit dat Haydn zijn kopiist Joseph Elßler – ongebruikelijk – bijstond in het uitschrijven van de partijen voor de eerste uitvoering. Ook het gebruik van elementen van de missa brevis-vorm kan op weinig beschikbare tijd wijzen, maar nog meer de herhaling van de muziek van het Kyrie voor het Dona nobis pacem. Aan de andere kant was dit niet ongebruikelijk in missen van Oostenrijkse componisten; uitvoerenden waren gewend aan het niet uitschrijven van de tekst en de muziek en het improviseren voor het Dona nobis pacem . De noten van het Kyrie en de tekst voor het Dona nobis pacem zijn later toegevoegd aan de vocale partijen; dit is niet door Haydn gedaan, maar wel voor 1782 want deze toevoegingen staan ook in een andere kopie van Elßler en die in overleed in 1782. Haydn volstond met de toevoeging van Dona ut Kyrie ("Dona zoals het Kyrie") Haydn noteerde zelf in de autograaf een partij voor altviool in het Et incarnatus est en het Benedictus met col basso erna voor het tweede Osanna.

[de aanduiding col basso betekent dat de andere instrumenten geen uitgeschreven partijen hebben maar de volledig uitgeschreven baslijn volgen. Met basso werd overigens niet een contrabas bedoeld, maar de baslijn. Wanneer bij bv. een altviool is aangegeven col basso dan betekent dit dat de altviool de baslijn verdubbelt (van de cello bv.)]